Bản Dạ Khúc của Schubert

Bài Dạ Khúc bất hủ mà Franz Schubert sáng tác là để tặng sinh nhật cho người thiếu nữ mà ông thầm yêu trộm nhớ. Ở châu Âu ngay từ thời trung cổ các chàng trai thường có lối tỏ tình bằng cách mượn âm nhạc, ban đêm đến đứng dưới cửa lầu "người đẹp" tự thể hiện bằng tiếng đàn và giọng hát của chính mình. Những bài nhạc lãng mạn này gọi là "serenade". Serenade thời Trung cổ và Phục Hưng được biểu diễn không theo một hình thức đặc biệt nào, ngoại trừ nó được một người hát tự đệm bằng nhạc cụ có thể mang theo được như đàn guitar, mandolin...

Franz Schubert (1797-1828)

Để làm cho nàng bất ngờ, Schubert nhờ một bạn thân là ca sĩ trình bày ngay dưới cửa sổ nhà nàng. Tối đó, người ta bí mật khiêng cây đàn piano vào trong vườn, tất cả đã sẵn sàng cho buổi biểu diễn lãng mạn và độc đáo. Thế nhưng, Schubert lại quên không đến. Trớ trêu thay, cô gái lại đem lòng yêu chính chàng ca sĩ, chứ không dành trái tim cho Schubert.

Những lời nỉ non, thổn thức của ca từ quyện với một giai điệu lãng mạn, quyến rũ, bản Dạ Khúc Schubert là một thông điệp tình yêu chuyển tải bẳng âm nhạc tuyệt vời, một bài lied hoàn hảo cho kẻ tỏ tình trong đêm.

Nhưng hơn thế, nhạc phẩm "Dạ Khúc" của Schubert là một bức tranh toàn bích, sâu lắng... mang dáng dấp hơi thở không chỉ của thời đại ông mà của muôn mọi thời đại. Nhạc sĩ thiên tài đã nói lên tiếng lòng mình trong thời khắc đêm về, ngoài niềm khắc khoải thường tình về tình yêu đôi lứa, còn như thân phận con người nhỏ nhoi đầy bất trắc trước mênh mông vũ trụ. Bài nhạc có giai điệu rất đẹp, trữ tình, lai láng nhưng không trầm mặc, buồn nhưng vẫn phảng phất đâu đó niềm hy vọng và hoài bão hướng thiện (tác dụng bởi việc chuyển cung từ thứ sang trưởng ở đoạn kết). Schubert như nói lên tiếng lòng của muôn người, muôn thế hệ...

Trong lời dịch của nhạc sĩ Phạm Duy đã cố gắng phác thảo tất cả những cung bậc trải nghiệm hết sức tinh tế về cảm xúc mà giai điệu bản Serenade khơi gợi nơi người thính giả. Lời dịch của ông tuy hy sinh sự chính xác của ngôn từ nhưng giàu tính thẩm mỹ của cảm nhận âm nhạc, một cảm nhận ông muốn hướng dẫn người thưởng ngoạn cũng cảm nhận như ông.

 

Đợi chờ em, trong màn đêm quạnh vắng. Muôn tiếng thanh âm cung đàn ngân...

Mượn làn gió, mang về bên lầu vắng... Nơi xa, réo rắt câu tình ca

Hòa trong tiếng chim muông đang thầm thì... Chim còn ríu rít đê mê

Như lời anh nói thầm thì

Và bên ấy... Vang trong đêm vọng về, bao lời đắm đuối say mê

Của người tha thiết tình si...

Xào xạc tiếng gió lùa trên cành lá. Gió hát như tim anh rộn vang

Thì xin làn gió nhắn gửi tâm sự đến nơi xa. Em hay chăng tình ta?

Và khi vẵng nghe chim muông rộn ràng, nghe lời gió hát mênh mang

Đấy lời anh tiếng than van.

Đừng e ấp, nói với nhau bao lời... Tim nồng chan chứa hân hoan

Yêu người mãi với thời gian

Lòng này muôn muôn kiếp sẽ yêu người... Thề nguyền mãi không rời....

Nhé... khi đã yêu ai rồi yêu suốt đời...

Nơi này anh vẫn mong chờ... Mong chờ em mãi, người ơi!

(Sưu tầm)